TITEL: Grond
JAAR: 2021
LOCATIE: divers
BUDGET: 6500 euro

Hoe kan het dat collectiviteit, gemeenschappelijke verantwoordelijkheid zo weinig voeten in de aarde heeft?
Dat is niet gemakkelijk. Gezamenlijkheid en grond hebben een slechte naam.
Adam Smith gebruikt in zijn filosofisch werk The Wealth of the Nations (1776) 'The tragedy of the commons' als illustratie voor de noodzaak van de vrije markt en een overkoepelende staat. Collectieve verantwoordelijkheid voor gemeenschappelijke grond, weides in zijn geval, werkt volgens hem niet omdat uit eigenbelang sommige deelnemers toch meer dan hun deel nemen. Dit leidt tot overbegrazing en het einde van wat voor iedereen had moeten zijn. We hebben de staat en de onzichtbare hand van de markt nodig om het gemeenschappelijk belang te behartigen.

Het voorbeeld is aantoonbaar niet juist, econome Elinor Ostrom krijgt voor haar onderzoek naar werkende commons zelfs de Nobel prijs, is deze 'tragedie' als argument tegen collectiviteit wel breed overgenomen. Het Romeins recht op eigendom wordt binnen de verschillende staatsvormen de standaard. Eigendom is niet voor de gemeenschap. Grond is of van de markt, of van de staat.
Nu, meer dan twee eeuwen na de tragedie, is grond een 'commodity' en hoort niet meer bij samen leven. Terwijl je met grond en actief grondbeleid je functies in de stad kunt regelen wordt grond ook door de overheid meer en meer ingezet als strategie om geld te verdienen.
Een van de laatste vormen van gemeenschappelijk grondbezit, het erfpachtstelsel in Amsterdam, is in 2014 door het toenmalig stadsbestuur gewijzigd naar eeuwigdurende erfpacht afkoopbaar voor de eigenaar. Met deze beweging wordt grond steeds meer een commodity, handelswaar. Wat ons nog rest aan collectief grondbezit in de stad is incidenteel. Het gaat dan bijv. over natuurgebieden in specifieke publieke beheers constructies gelegen buiten of aan de randen van het stedelijke gebied.
De effecten zijn duidelijk:
De nog steeds stijgende huizenprijzen in Amsterdam veranderen de stad in een enclave voor de welgestelden. In de Flevopolder krijgt miljarden bedrijf Google het recht om grond en luchtruim te gebruiken voor een globale dataschuur, omdat het voor de gemeente een 'mooie deal' is.
Het steeds verder verdwijnen van collectieve verantwoordelijkheid zien we door de hele sa­menleving. Sociale woningcoöperaties worden midden jaren geprivatiseerd tot woningcorporaties, bedrijven. Verenigingen verdwijnen. De interesse in Kerken en politieke partijen en vakbonden neemt af. Er lijken nog maar drie rollen te bestaan: markt, overheid, burger. De vierde optie, gezamenlijkheid voor het algemeen belang wordt steeds schaarser.

Toch lijkt er tegelijkertijd een ander besef te groeien. Collectieve verantwoordelijkheid mogen nemen voor lange duur wordt steeds meer genoemd als uitweg uit de huidige klimaatcrisis.
Circulariteit is op dit moment populair in Nederland. Het Amsterdams gemeentebestuur heeft de Donut economie van econome Kate Ra­worth zelfs als beleidslijn geadopteerd. Op dit moment zijn vooral grondstoffen, materialen en energie de inzet en de focus van het streven naar circulariteit.
Wat ons betreft zou het bij de basis democratische voorwaarden horen dat grond ook ingezet kan worden vanuit andere perspectieven. Als collectief goed met collectieve verantwoordelijkheid in plaats van speelbal van de markt. Grond moet ook onderdeel uitmaken van circulariteit.
Dat is op dit moment aan het zicht onttrokken. Wat ontbreekt is een 'point of view' waarvan uit grond weer onderdeel van de cirkel zou kunnen worden. Dat kan pas gebeuren als het gemeenschappelijke weer volwaardig onderdeel wordt van de belangen afwegingen. Hoe maken we van de 'Tragedy van de commons' de 'victory of the commons'? Dat kan alleen door een paradigma verandering. Een fundamentele verandering in hoe je je zelf en je betrokkenheid ziet.

---

---

FOCUS: analyse
POSITIE: opdrachtgever

DUUR: in proces

PROCES: participatief

UITVOERING:
analyse, kennis ontwikkelen

RESULTAAT: gesprekken

In de bergen in Lima maken bewoners op eigen initiatief een weg

BART & KLAAR 

Grond

intro

i.s.m.